بایدها و نبایدهای لایحه برنامه هفتم توسعه
نگاهداری: رسیدن به توسعه و پیشرفت، تقلیدی نیست
مجلس ایران دات کام: جلسه بررسی لایحه برنامه هفتم توسعه کشور با حضور تعدادی از اعضای هیئت علمی، نخبگان و صاحب نظران در عرصه های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی، به میزبانی مرکز پژوهش های مجلس اجرا شد.
به گزارش مجلس ایران دات کام به نقل از روابط عمومی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، جلسه بررسی لایحه برنامه هفتم توسعه کشور، امروز (چهارشنبه ۱۴ تیرماه ۱۴۰۲) با حضور رییس مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، رییس کمیسیون تلفیق برنامه هفتم توسعه مجلس شورای اسلامی و تعدادی از اعضای هیئت علمی، نخبگان و صاحب نظران در عرصه های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی، به میزبانی مرکز پژوهش های مجلس انجام شد.
بابک نگاهداری رییس مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در این جلسه با اشاره به تاکید رییس مجلس بر جمع سپاری در عرصه های مختلف حکمرانی گفت: این رویکرد در برنامه های مرکز پژوهش های مجلس نیز اتخاذ شده و تا کنون چند جلسه هم اندیشی درباب بررسی برنامه هفتم در مرکز پژوهش های مجلس برگزار شده است.
نگاهداری اضافه کرد: سامانه جمع سپاری درباب برنامه هفتم توسعه در سایت مرکز تحقیقات در دسترس عموم قرار گرفته و صاحب نظران می توانند با مراجعه به این سامانه، نظرها و پیشنهادهای اصلاحی خودرا درباب برنامه هفتم توسعه مطرح کنند.
رییس مرکز پژوهش های مجلس با اشاره به اهمیت برنامه های توسعه در کشورهای مختلف اشاره کرد: این برنامه ها در هر کشور جایگاه و اهمیت ویژه ای دارند و منشا تحولات هر کشور محسوب می شوند، این که اولویت های اصلی یک کشور در ۵ سال آینده باید چه چیزهایی باشد، در برنامه های توسعه تعیین می شود.
حفظ تعادل و میان آرمان گرایی و واقع گرایی در برنامه توسعه، هنر حکمرانی است
نگاهداری اشاره کرد: در تدوین برنامه های توسعه باید دقت کنیم که در هدف گذاریمان، هم آرمانگرایی را حفظ نماییم و هم واقع گرایی را؛ در حقیقت باید به یک تعادلی میان این دو مقوله برسیم و شناخت این نقطه توازن، هنر حکمرانی است.
رسیدن به توسعه و پیشرفت، تقلیدی نیست
رییس مرکز پژوهش های مجلس بیان کرد: همه کشورها پذیرفته اند که رسیدن به توسعه و پیشرفت، تقلیدی نیست و باید راهکارهای نوآورانه را باتوجه به شرایط خاص کشورمان برای رسیدن به اهداف توسعه ای اتخاذ نماییم. در کنار این موضوع، باید توجه داشت که قابلیت اجرای برنامه، اهمیتش از خود برنامه کمتر نیست و تحقق ۳۰ درصدی برنامه های توسعه گذشته نشان میدهد که برنامه های گذشته، چندان برمبنای اصل قابلیت اجرا اجرا تدوین نشده اند.
ابراهیم عزیزی رییس کمیسیون تلفیق برنامه هفتم توسعه کشور در این جلسه بیان کرد: امروز در مقطعی هستیم که مقام معظم رهبری رهبری سیاست های کلی برنامه را ابلاغ کرده اند و دولت هم لایحه تدوین شده خودرا تقدیم مجلس کرده است و الان در مرحله ای هستیم که مجلس شورای اسلامی باید به بررسی برنامه هفتم توسعه بپردازد.
وی اقدامات مجلس شورای اسلامی در بررسی برنامه هفتم توسعه را در دو بخش ساختاری و محتوایی دانست و اشاره کرد: از نظر ساختاری، احکام برنامه باید منطبق با سیاست ها باشد و سیاست ها نیز باید به یک قانون لازم الاجرا تبدیل گردد. از نظر محتوایی نیز سیاست ها باید به مرحله اجرا برسند و لازمه این امر، تدوین احکام دقیق و مناسب برای هر سیاست است. همین طور منابع تحقق احکام باید روشن و دقیق باشد و برنامه بطور مشخص نشان دهد که می خواهیم از این نقطه به کجا برسیم.
عزیزی اظهار داشت: مرکز پژوهش های مجلس سامانه ای طراحی نموده که بوسیله آن امکان دریافت نقطه نظرات صاحب نظران و اساتید دانشگاهی وجود دارد و مجلس شورای اسلامی حتما در بررسی لایحه برنامه هفتم توسعه، از این نظرات استفاده خواهدنمود.
رییس کمیسیون تلفیق برنامه هفتم توسعه کشور برگزاری چنین نشست های نقد و بررسی با حضور اساتید دانشگاه را امری پسندیده دانست و گفت: نگاه انتقادی اساتید به اشکالات لایحه برنامه هفتم توسعه باارزش و قابل استفاده می باشد، اما ارزشمندتر از نقد، ارائه راهکارهای پیشنهادی برای برطرف شدن نقصها و کاستی های برنامه است و مجلس شورای اسلامی این آمادگی را دارد که اصلاحات پیشنهادی اساتید حوزه آموزش عالی را در بررسی برنامه هفتم توسعه در نظر بگیرد.
حسین سلیمی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در این نشست با بررسی بخش سیاست خارجی و روابط بین الملل برنامه هفتم توسعه اظهار داشت: این بخش از برنامه باید برمبنای ساختار نوینی که در روابط بین الملل پدیدار شده، نوشته شده و خیلی از تحولات بنیادین در این زمینه شود.
مقولاتی چون اقتصاد، سرمایه، تکنولوژی ماهیت جهانی دارند
وی افزود: امروزه مقولات مهمی چون اقتصاد، سرمایه، تکنولوژی ماهیت جهانی دارند و باید در برنامه ریزی هایمان به این رویکرد جهانی شدن دقت کنیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی به برخی احکام برنامه هفتم توسعه در عرصه آموزش عالی اشاره نمود و اظهار داشت: در این برنامه، به مسائل اصلی آموزش عالی همچون نظام حکمرانی آموزش عالی، آمایش آموزش عالی، نقش آموزش عالی در حل مشکلات کشور باید توجه گردد. همین طور چالش مهمی که در عرصه دانشگاه و آموزش عالی وجود دارد و در برنامه هفتم توسعه باید به آن توجه گردد، مسئله تامین منابع مالی دانشگاه هاست؛ بطوریکه امروزه کار اصلی یک رییس دانشگاه، به کوشش برای جذب منابع مالی تبدیل گشته است.
سلیمی اشاره کرد: برخی اشکالات دیگری در تدوین بخش آموزش عالی برنامه هفتم توسعه دیده می شود، به عنوان مثال دانشگاه آزاد اسلامی که حدود ۵۵ درصد از سهم آموزش عالی کشور را در اختیار دارد، در برنامه آموزش هفتم توسعه بطور کلی نادیده گرفته شده است. همین طور به مباحث جدیدی مانند رشته های میان رشته ای که اساس آموزش عالی نوین است، باید توجه گردد.
بهمن مشکینی پژوهشگر حوزه مشارکت های اجتماعی در این جلسه گفت: در نقد و بررسی لایحه برنامه هفتم توسعه، سؤال اصلی این است که آیا برنامه هفتم توسعه، برنامه است یا مجموعه ای از ارجاع نامه ها. آن طور که مشخص است، این برنامه هم مانند برنامه های گذشته مجموعه ای از ارجاعات و بخشنامه های ابلاغی است و شباهتی به برنامه ندارد.
وی اظهار داشت: یکی از اصلی ترین مسائل اجتماعی که امروزه باید به آن توجه کرد، بحث سرمایه اجتماعی است که ارتقای آن، بر سایر حوزه های حکمرانی کشور اثر مثبت دارد، اما در برنامه هفتم توسعه، آنطور که باید به این مقوله توجه نشده و هیچ حکم به خصوصی راجع به آن دیده نمی گردد. همین طور در عرصه کنترل لطمه های اجتماعی، لایحه برنامه هفتم توسعه فقط به اشاره به چند بند کلی و مبهم اکتفا کرده است.
مشکینی با تأکید بر اصلاح ساختاری و نهادی حوزه اجتماعی اشاره کرد: به عنوان مثال یک حوزه مهم و گسترده مانند امور جوانان را ذیل یکی از معاونت های وزارت ورزش محدود کرده ایم که با چنین کاری، عملا حوزه جوانان در ساختار سیاسی و تصمیم گیری کشور محو شده است.
سعید سمنانیان عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس در این نشست بیان کرد: اگر بخواهیم برای نقش و اهمیت علم و فناوری در توسعه کشور یک مثال بزنیم، می توان اظهار داشت که علم و فناوری برای یک کشور، به مثابه قلب و ریه برای بدن است.
وی ادامه داد: در کشور ما بازیگران و تصمیم گیران اصلی حوزه علم و فناوری مشخص نیستند؛ بطوریکه شورای عالی انقلاب فرهنگی، سازمان برنامه و بودجه، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، وزارت علوم، کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی و خیلی از نهادهای دیگر در این زمینه تصمیم گیر هستند که همین مورد، ترافیکی از بخشنامه ها و بخشنامه ها را در عرصه آموزش عالی ایجاد کرده است که گاهی تصمیمات این نهادها با یگدیگر در تضاد هستند.
سمنانیان یکی از چالش های اصلی حوزه علم و فناوری را مسئله تامین مالی عنوان نمود و اظهار داشت: بحث تامین هزینه های دانشگاه ها و اعتبارات پژوهشی یکی از اشکالات اصلی حوزه علم و آموزش عالی است و لازم است در برنامه های توسعه، طی یک برنامه ریزی بلندمدت و در یک شیب ملایم، اعتبارات حوزه علم و فناوری افزایش یابد.
محمود یزدان فام عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات راهبردی در این جلسه با اشاره به لزوم بررسی لایحه برنامه هفتم توسعه، اشاره کرد: لایحه برنامه هفتم توسعه نشان میدهد که واقعیت های امروز جهان در حوزه بین الملل و همین طور مسائل بنیادین کشورمان در این برنامه نادیده گرفته شده است.
یزدان خواه مهم ترین مسئله کشور در عرصه سیاست خارجی را مسئله تحریم دانست و اظهار داشت: این مساله تمام شئون زندگی ما را تحت تاثیر قرار داده است؛ در صورتیکه در برنامه هفتم توسعه به موضوعی با این اهمیت، پرداخته نشده است.
عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات راهبردی حذف ایران از بازارهای جهانی را یکی دیگر از چالش های حوزه سیاست خارجی دانست و افزود: علاوه بر این موضوع، خالی شدن ظرفیتهای ژئوپلیتیک اطراف ما نیز یک مسئله مهمست که کمتر کسی متوجه آن شده است ؛ در حقیقت راه اندازی مسیرهای جایگزین در اطراف کشور ما سبب شده که در عرصه جغرافیایی، همچون یک مربع، در بین سایر مسیرهای ترانزیتی محصور شویم.
یزدان خواه توجه به تحولات بین المللی را امری مهم دانست و اشاره کرد: امروزه و با ظهور هوش مصنوعی، تحولات بنیادین در جهان درحال ایجاد است؛ بطوریکه این تکنولوژی تمام حوزه های حکمرانی همچون روابط بین الملل را تحت تاثیر قرار داده است ؛ این در حالیست که هیچ نوع برنامه ای برای مواجه شدن با هوش مصنوعی در برنامه هفتم توسعه دیده نمی شود.
علیرضا سلطانی عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، در این جلسه با اعلان اینکه امروزه در جهان، برنامه های توسعه شاخص ها و الزامات خاص خودشان را دارند، در تشریح این الزامات اظهار داشت: برنامه های توسعه برای آینده هستند، نه گذشته. همین طور برنامه ریزی های توسعه باید بلندمدت باشد و لازم است به این نکته توجه کرد که دوران برنامه ریزی های کوتاه مدت و میان مدت به انتها رسیده است.
وی ادامه داد: برنامه های توسعه ای عمدتاً اهداف و ماهیت کیفی دارند، نه کمی. علاوه بر این، برنامه های توسعه غالبا مسئله محور و موضوع محور هستند باید بر روی مسائل اساسی تمرکز کنند.
سلطانی اشاره کرد: برنامه هفتم را می توان برنامه ای برای گذشته دانست، نه آینده، برای اینکه بررسی این برنامه نشان میدهد که به صورتی در تلاش است عقب ماندگی ها و عدم تحقق های برنامه های ششم توسعه را جبران کند و تقریباً حرف جدیدی برای توسعه آینده ندارد.
عبدالحمید احمدی عضو هیئت علمی دانشگاه علم و فرهنگ نیز در این نشست بخش تربیت بدنی و ورزش را در برنامه هفتم توسعه مغفول دانست و اظهار داشت: در عرصه سلامت اجتماعی، پیش گیری از لطمه های اجتماعی و فرهنگ عمومی، باید نقش تربیت بدنی و ورزش مورد توجه قرار گیرد ولی در این برنامه تنها یک دفعه به ورزش و تربیت بدنی اشاره شده که آن هم مربوط به موضوع حق پخش برنامه های تلویزیونی است.
احمدی اشاره کرد: ورزش یکی از راهبردهای کشورهای منطقه برای رسیدن به توسعه است و آنها از ظرفیت تربیت بدنی و ورزش برای توسعه همه جانبه کشورهایشان استفاده می کنند؛ به عنوان مثال برگزاری جام جهانی ۲۰۲۲ در قطر، بیش از آنکه برای این کشور هزینه ای داشته باشد، نوعی سرمایه گذاری بلندمدت شمرده می شود و اثرات آن در اقتصاد و فرهنگ این کشور به زودی مشاهده خواهد شد.
سید حسام الدین سیدین عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران با برشمردن الزامات یک برنامه توسعه ای در دنیای فعلی بیان کرد: مسائلی مانند تقویت زیرساخت های الکترونیکی و توسعه هوش مصنوعی، آموزش و توانمندسازی منابع انسانی، توجه به آمایش سرزمینی و یافتن منابع مالی پایدار برای احکام برنامه های توسعه همچون مواردی است که در تدوین یک برنامه توسعه ای باید در نظر گرفته شوند.
سیدین با اشاره به برخی نقاط قوت برنامه هفتم توسعه گفت: در عرصه بهداشت و درمان، توجه به یکپارچه سازی سامانه ها و سیستم ها یکی از نقاط قوت برنامه هفتم توسعه کشور است. همین طور توجه به مسئله تامین و توزیع دارو و پیاده سازی نظام راندمان همچون موارد مهمی است در برنامه هفتم توسعه دیده شده و امیدواریم که در مرحله اجرای برنامه نیز، این تدابیر دیده شوند.
عبدالرحمن رستمیان عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با طرح موضوع مسئولیت اجتماعی دانشگاه ها، اشاره کرد: دانشگاه ها باید پاسخگوی جامعه در تمام زمینه ها باشند و بدنبال ریشه مسائل و مشکلات سطح جامعه باشد، در حقیقت دانشگاه در کنار نقد مسائل مختلف و طرح مشکلات، باید به ارائه راه حل برای حل آن مشکلات هم توجه کند.
وی با اشاره به برخی الزامات تدوین برنامه های توسعه اضافه کرد: در این راه لازم است از علم و تجربه اساتید دانشگاه ها برای تدوین برنامه های توسعه استفاده گردد. همین طور باید تجربیات جهانی درباب تهیه برنامه های توسعه بررسی و استفاده شوند. علاوه بر این، لازم است یک لطمه شناسی از برنامه های توسعه گذشته صورت بگیرد و مشخص شود که دلیلهای عدم تحقق آنها چه چیزی بوده است.
حسین پورسعید عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات راهبردی در این جلسه اظهار داشت: کشور ما در یک شرایط خاص و ویژه قرار دارد که عمده مسائل آن، مسائل کلان هستند و چنین مسائل کلانی با برنامه هایی همچون برنامه هفتم توسعه حل نمی شوند، بلکه با اتخاذ تصمیمات بزرگ قابل حل هستند. علاوه بر این، در وضعیت غیرعادی، درصد عدم تحقق اهداف بطور معمول بالاست و چندان نمی توان به آمارها و درصدهای تعیین شده برای توسعه امیدوار بود.
وی ادامه داد: در لایحه برنامه هفتم توسعه، اهداف به خوبی مطرح گردیده است، اما به ابزارهای لازم و پیش نیازهای مورد نیاز هر هدف توجهی نشده، به عنوان مثال کنترل لطمه های اجتماعی، نیازمند تحقق یک سری اهداف پیش نیاز مانند عدالت آموزشی، عدالت سلامت، عدالت جنسیتی است و لازم است که در برنامه هفتم توسعه به این اهداف پیش نیاز هم توجه گردد.
حسین نوروزی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با اعلان اینکه سیستم اداری و مدیریتی کشور دارای یک سری خاصیت هایی مانند برنامه گریزی، عدم پاسخگویی و رهاسازی است، اضافه کرد: ردپای همین مسائل و مشکلات ساختاری و نهادی به تناسب در برنامه های توسعه هم دیده می شود.
وی گفت: این برنامه در حقیقت تکرار مکررات است و می توان اظهار داشت که بودن و نبودن آن، برای کشور تفاوت چندانی ندارد. برنامه های توسعه ما باید برنامه ای باشد که قابل ارائه به جهان باشد و هر برنامه ای، بهتر از برنامه های گذشته باشد.
نوروزی با تشریح برخی پیشنهادهای اصلاحی در عرصه روابط بین الملل اشاره کرد: اقداماتی چون تعیین چارچوب دیپلماسی فعال برای استقرار نظم و صلح، ادامه دیپلماسی پویا در رابطه با کشورهای همسایه و تدوین برنامه ی دیپلماسی برای تبدیل شدن به مرجعیت تمدنی جامعه از با اهمیت ترین راهبردها و اقداماتی است که لازم است در عرصه سیاست خارجی و دیپلماسی کشور در برنامه هفتم توسعه لحاظ شود.
عبدالکریم خیامی عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) در این جلسه مطرح کرد: برنامه هفتم توسعه نه فقط ناظر به تحولات فناوری ۵ سال آینده، حتی ناظر به تحولات فناوری عصر حاضر نیست و خیلی از مطالبی مانند زمینه های نوین تولید و انتشار محتوا و اصول تنظیم گری که امروزه حوزه فضای مجازی و رسانه را تحت تاثیر قرار داده است، در این برنامه دیده نشده است.
خیامی دولت محور بودن برنامه هفتم توسعه را یکی دیگر از معایب آن دانست و اظهار داشت: این برنامه، گویی در یک گوشه نوشته شده و سایر بازیگران اصلی حوزه رسانه و فضای مجازی در تدوین این برنامه نقشی نداشته اند و تقریباً در تمامی حوزه های رسانه، وظایف و مسئولیت ها به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سپرده شده است. همین طور این برنامه یک رویکرد درون گرا دارد به مسائل و تحولات بین الملل در عرصه رسانه و فضای مجازی، در این برنامه ترتیب اثر داده نشده است.
علی علیزاده رییس گروه محیط پیرامونی و بین الملل پژوهشکده امنیت ملی با انتقاد از رویکرد سنتی تدوین لایحه برنامه هفتم توسعه گفت: هیچ نوع چابکی و نوآوری در برنامه هفتم توسعه دیده نمی شود و فقط یک سری مسائل کلی بصورت یک مدل خطی ارائه شده است.
وی توجه به یکپارچگی برنامه های توسعه را امری ضروری دانست و بیان داشت: در تدوین برنامه هفتم توسعه، هماهنگی و یکپارچگی میان دستگاه های مختلف در مشخص کردن اهداف توسعه ای دیده نمی شود و بنظر می رسد هر یکی از نهادها و دستگاه های ذی ربط، بصورت مجزا و جداگانه اهداف و برنامه های توسعه ای خودرا تنظیم کرده اند.
طالبی نژاد پژوهشگر مسائل اجتماعی ایران توجه به هستی شناسی برنامه هفتم توسعه را امری مهم دانست و اشاره کرد: علاوه بر هستی شناسی برنامه، از معرفت شناختی برنامه هفتم نیز نباید غافل شد و باید بررسی نماییم که آیا فهم برنامه از مشکلات کشور، فهم درستی است یا خیر.
وی افزود: همین طور باید به این مساله دقت کنیم که آیا لازم است تمام مسائل خرد و کلان کشور در برنامه های توسعه گنجانده شود یا خیر، در حقیقت پاسخ این سوال در گرو مسئله شناسی صحیحی از لایحه برنامه هفتم توسعه است.
طالبی نژاد اظهار داشت: برنامه هفتم توسعه مهم ترین برنامه توسعه کشور تا به امروز است، برای اینکه این برنامه اولین برنامه توسعه ای در گام دوم انقلاب است و همین مورد، اهمیت تدوین و اجرای صحیح برنامه را دوچندان می کند.
در آخر این جلسه قرار شد تا نشست ها درباب بررسی لایحه هفتم توسعه با حضور صاحبنظران سایر حوزه ها ادامه داشته باشد.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب